Gospodarstwo rolne - pytania i odpowiedzi

Pytanie 1. Małe gospodarstwo rolne – co w sytuacji gdy rolnik posiada grunty rolne na terenie dwóch województw – jaką powierzchnię gospodarstwa bierzemy  wówczas pod uwagę? Pojęcia „małe gospodarstwo rolne” – skąd bierzemy powierzchnię?

Małe gospodarstwo rolne, zgodnie z definicją z wytycznych szczegółowych (1), jest to gospodarstwo, którego powierzchnia gruntów rolnych jest mniejsza od średniej wielkości powierzchni gruntów rolnych w kraju w 2023 r. wyrażona w ha fizycznych, a w przypadku województw gdzie średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym jest wyższa, za małe gospodarstwo przyjmuje się, gospodarstwo o powierzchni gruntów rolnych mniejszej niż średnia w tym województwie, określoną na podstawie informacji ogłaszanej przez Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) na podstawie przepisów o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej (PS WPR) za rok 2023. Jednym z warunków przyznania pomocy w ramach interwencji LEADER/RLKS PS WPR w przypadku wnioskodawcy będącego osobą fizyczną, jest posiadanie miejsca zamieszkania na obszarze wiejskim objętym strategią rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (LSR) lub miejsce wykonywania działalności gospodarczej oznaczone adresem wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) na obszarze wiejskim objętym LSR lub miejsce wykonywania działalności w ramach pozarolniczych funkcji gospodarstw rolnych na obszarze wiejskim objętym LSR. Powierzchnię wszystkich gruntów rolnych gospodarstwa posiadanych przez rolnika, także tych, które są objęte dzierżawą, porównuje się do konkretnej wartości powierzchni gruntów rolnych określonej w regulaminie naboru przez lokalną grupę działania (LGD), która jest taka sama dla wszystkich LGD w danym województwie.


Pytanie 2. Czy do wielkości gospodarstwa zalicza się powierzchnię dzierżawionych gruntów rolnych? Rolnik bierze grunt w dzierżawę i zwiększa to jego powierzchnię gospodarstwa? Rolnik oddaje grunt w dzierżawę i zmniejsza to jego powierzchnię gospodarstwa?

Tak, do wielkości gospodarstwa zalicza się także powierzchnię dzierżawionych gruntów rolnych, pod warunkiem, że są one formalnie dzierżawione. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, dzierżawa gruntu zwiększa powierzchnię gospodarstwa rolnika na czas trwania umowy dzierżawy, ponieważ dzierżawca korzysta z gruntów rolnych i ma prawo dysponowania nimi. Jeśli rolnik oddaje grunt w dzierżawę, to zmniejsza to powierzchnię jego gospodarstwa, ponieważ formalnie przestaje nim zarządzać. Każda zmiana związana z dzierżawą gruntów musi być odpowiednio udokumentowana. W celu udokumentowania posiadania gospodarstwa należy przedstawić decyzję o przyznaniu płatności bezpośrednich, a w przypadku nieotrzymywania płatności bezpośrednich decyzje o należnym podatku od gruntów rolnych (z każdej gminy, w której złożona została informacja IR-1 o gruntach) oraz wszystkie umowy dzierżaw gruntów rolnych (jeśli rolnik takie posiada).

Pytanie 3. Wnioskodawca jest rolnikiem albo małżonkiem rolnika albo domownikiem z małego gospodarstwa rolnego – jak weryfikować domownika oraz małżonka – jakie wymagać dokumenty? Pomoc na start GA, ZE i GO przyznaje się rolnikowi, małżonkowi rolnika albo domownikowi z małego gospodarstwa rolnego – jakie konkretnie dokumenty mają potwierdzić spełnienie tego warunku? Na podstawie czego LGD ma zweryfikować status wnioskodawcy?

W przypadku zakresu rozwój pozarolniczych funkcji małych gospodarstw, pomoc przyznaje się jeżeli wnioskodawca jest rolnikiem albo małżonkiem rolnika albo domownikiem z małego gospodarstwa. W przypadku rolnika albo małżonka rolnika nie jest wymagane obowiązkowe ubezpieczenie w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).

W przypadku małżonka rolnika należy przedstawić odpis skrócony lub zupełny aktu małżeństwa wydawany przez Urząd Stanu Cywilnego (USC) lub zaświadczenie z KRUS wydane na prośbę rolnika potwierdzające, że jest on płatnikiem składek za małżonka (w przypadku, gdy małżonek jest ubezpieczony w KRUS, a nie został przedstawiony odpis skrócony lub zupełny aktu małżeństwa wydany przez USC) oraz decyzję o przyznaniu płatności bezpośrednich dla małego gospodarstwa rolnego, której stroną jest rolnik.

Natomiast w przypadku domownika, należy zauważyć, że pojęcie to jest zdefiniowane w przepisach ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (3), w związku z tym potwierdzeniem statusu domownika będzie podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników. W związku z tym domownik zobowiązany jest przedstawić zaświadczenie z KRUS o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu wydane na prośbę domownika, które ważne jest na dzień składania wniosku o przyznanie pomocy, zaświadczenie z KRUS wydane na prośbę rolnika potwierdzające, że jest on płatnikiem składek za domownika oraz decyzję o przyznaniu płatności bezpośrednich dla małego gospodarstwa rolnego, której stroną jest rolnik będący płatnikiem składek ubezpieczenia domownika.

Dokumenty powinny być aktualne na dzień składania wniosku o przyznanie pomocy, a warunki przyznania pomocy, które potwierdzają powinny być spełniane co najmniej do dnia przyznania pomocy.


Pytanie 4. Zgłoszenie wnioskodawcy ubiegającego się o przyznanie pomocy do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania tej działalności, jeżeli osoba ta nie jest objęta tym ubezpieczeniem lub społecznym ubezpieczeniem rolników – czy w sytuacji kiedy osoba jest objęta z mocy ustawy i w pełnym zakresie w KRUS to nie musi zgłosić się do ww. ubezpieczeń?

Nie przewiduje się dodatkowych wymogów dotyczących obowiązkowego przejścia z ubezpieczenia w KRUS na ZUS. Obowiązek ten może wynikać jedynie z obowiązujących przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowej KRUS pod linkiem: https://www.gov.pl/web/krus/zasady-podlegania-ubezpieczeniu-spolecznemu- rolnikow-w-przypadku-jednoczesnego-prowadzenia-dzialalnosci-rolniczej-i- pozarolniczej-dzialalnosci-gospodarczej


Pytanie 5. Czy osoba ubezpieczona w KRUS po podjęciu pozarolniczej działalności dalej może opłacać wszystkie składki w KRUS?

Pozarolnicza działalność gospodarcza jest to – w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (3) – pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby fizyczne, na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (5), z wyłączeniem:

  • wspólników spółek prawa handlowego,
  • osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu:
  • w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
  • z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przez rozpoczęcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej rozumie się także:

  • wznowienie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej po jej okresowym zawieszeniu,
  • zmianę rodzaju lub przedmiotu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Osoba ubezpieczona w KRUS, która podejmie pozarolniczą działalność gospodarczą, może nadal opłacać składki w KRUS, ale pod pewnymi warunkami. Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowej KRUS pod linkiem: https://www.gov.pl/web/krus/zasady-podlegania-ubezpieczeniu-spolecznemu- rolnikow-w-przypadku-jednoczesnego-prowadzenia-dzialalnosci-rolniczej-i- pozarolniczej-dzialalnosci-gospodarczej


Pytanie 6. W zakresie start DG pomoc przyznaje się, jeżeli wnioskodawca w okresie roku poprzedzającego dzień złożenia WOPP nie wykonywał i nie wykonuje działalności gospodarczej, do której stosuje się przepisy ustawy Prawo przedsiębiorców. W przypadku Start GA, ZE, GO nie określono żadnego warunku dotyczącego nieprowadzenia przez wnioskodawcę działalności w zakresie, na który składa wniosek. W związku z powyższym LGD nie weryfikuje faktu czy np. wnioskodawca figurował już jako GA w prowadzonej przez gminę ewidencji innych obiektów świadczących usługi hotelarskie lub czy świadczył już usługi jako GO?

Na dzień dzisiejszy wytyczne szczegółowe (1) w zakresach start GA, start ZE oraz start GO nie zakładają weryfikacji faktu, czy wnioskodawca wykonywał lub wykonuje działalność w zakresie, na który składa WOPP spośród ww. Jednak informujemy, że rozważamy rozpoczęcie prac nad zmianą wytycznych szczegółowych (1), których celem jest wprowadzenie bardziej precyzyjnych warunków przyznania pomocy. Zmiany te będą dotyczyć m.in. wprowadzenia weryfikacji prowadzenia działalności przez wnioskodawcę w zakresach start GA, start ZE oraz start GO. Beneficjent, który będzie ubiegał się o przyznanie pomocy w tych zakresach zostanie zweryfikowany pod względem wpisu do CEIDG – jeśli będzie figurował w CEIDG, nie otrzyma pomocy w zakresach startu, może jedynie ubiegać się o przyznanie pomocy w zakresach rozwój GA, rozwój ZE oraz rozwój GO. Jednocześnie istotną kwestią są informacje, które zwarte zostały w LSR, m.in.: cele, przedsięwzięcia czy potrzeby zdiagnozowane na obszarze LSR, w które również operacja musi się wpisywać, aby otrzymać pomoc finansową. Wnioskowanie o przyznanie pomocy w zakresach start GA, start ZE oraz start GO jest niezgodne z celem w przypadku beneficjenta, który wykonywał lub wykonuje działalność we wspomnianych zakresach.

Pytanie 7. Jak definiować gospodarstwo agroturystyczne?

Działalność agroturystyczna nie została zdefiniowana w polskim prawie, niemniej zyskała powszechną popularność jako rodzaj turystyki wiejskiej. Na potrzeby prac MRiRW wykorzystuje się pojęcie „kwatery agroturystycznej”, stosowane przez Główny Urząd Statystyczny, zgodnie z którym jest to rodzaj obiektu zakwaterowania turystycznego, który stanowią pokoje i domy mieszkalne oraz przystosowane budynki gospodarcze (po adaptacji) w gospodarstwach wiejskich (rolnych, hodowlanych, ogrodniczych czy rybackich), będące własnością rolników, wynajmowane turystom na noclegi za opłatą.

Z założenia agroturystyka stanowi uzupełnienie podstawowej działalności rolniczej i jako taka korzysta z szeregu ulg i ułatwień w stosunku do standardowej działalności gospodarczej. Mimo, iż jest działalnością usługową czyli niejako gospodarczą, to nie ma do niej zastosowania art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców (5) – przepisów ustawy nie stosuje się do wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów. W konsekwencji działalność agroturystyczna, mieszcząca się w zakresie określonym w Prawie przedsiębiorców, jest wyłączona spod reżimu tej ustawy, a co za tym idzie nie wymaga zgłoszenia CEIDG (rejestracji jako działalność gospodarcza). Wymaga jednak zgłoszenia obiektów noclegowych do ewidencji prowadzonej przez gminę jak i spełnienia określonych wymagań technicznych, sanitarnych i przeciwpożarowych (10).

Pytanie 8. Start GA – w wytycznej szczegółowej jest zapis, że operacja ma polegać na „dostosowaniu małego gospodarstwa rolnego do świadczenia usług wynajmu pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia innych usług związanych z pobytem turystów” – czy operacja w ramach której zostanie umożliwiony sam wynajem pokoi (bez sprzedaży posiłków) będzie mogła być uznana za zgodną zakresem tematycznym?

Zgodnie z zapisem wytycznych szczegółowych (1), który brzmi „W zakresie start GA pomoc przyznaje się, jeżeli: operacja jest inwestycją polegającą na dostosowaniu małego gospodarstwa rolnego do świadczenia usług polegających na wynajmowaniu pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczeniu innych usług związanych z pobytem turystów, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców”, należy podkreślić, iż wskazany przepis Prawa przedsiębiorców nie określa żadnych wymogów odnoszących się do świadczenia usług agroturystycznych. Przepis ten wyłącza jedynie stosowanie regulacji Prawa przedsiębiorców do wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów. Ustawa nie definiuje tego obszaru działalności gospodarczej. Z literalnego brzmienia przepisu wynika jedynie, że wyłączenie dotyczy wszelkich usług świadczonych przez rolników w gospodarstwach rolnych, które są związane z pobytem turystów. Operacja ograniczająca się do samego wynajmu turystom pokoi w gospodarstwie rolnym (bez sprzedaży posiłków) stanowi działalność, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2 Prawa przedsiębiorców (5). Przepis ten jednak nie określa żadnych wymagań „wynikających z przepisów odrębnych dotyczących agroturystyki”. W związku z powyższym, w zakresie start GA możliwy jest sam wynajem pokoi bez sprzedaży posiłków domowych.


Pytanie 9. Czy w ramach startu GA możliwe jest dofinansowanie operacji polegającej na budowie domu całorocznego na wynajem (na terenie gospodarstwa rolnego)? Czy to musi być dostosowanie istniejących/posiadanych budynków? Co w przypadku SJM (samodzielnych jednostek mieszkalnych) na działce „nad jeziorem” poza terenem gospodarstwa rolnego?

Wytyczne szczegółowe (1) określają, że w zakresie GA pomoc przyznaje się jeżeli operacja jest inwestycją polegającą na dostosowaniu małego gospodarstwa rolnego do świadczenia usług polegających na wynajmowaniu pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczeniu innych usług związanych z pobytem turystów…”. Istnieje możliwość przyznania pomocy wnioskodawcy, który dostosuje małe gospodarstwo rolne poprzez wybudowanie domu całorocznego na wynajem. W wytycznych szczegółowych (1) nie ma ograniczenia, które wskazywałoby tylko na dostosowanie istniejących już budynków.

Natomiast przedsięwzięcia polegającego na budowie samodzielnych jednostek mieszkalnych (SJM) na działce poza terenem gospodarstwa rolnego nie można uznać za operację polegającą na dostosowaniu gospodarstwa rolnego do świadczenia usług zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 2 Prawa przedsiębiorców (5). Przepis ten dotyczy bowiem tylko usług świadczonych w gospodarstwie rolnym.


Pytanie 10. W zakresach start ZE/GO pomoc wypłaca się, jeżeli beneficjent dokonał zgłoszenia do CEIDG. Jak rozumiem, nie wyklucza to sytuacji, kiedy wnioskodawca (rolnik/domownik) prowadzi już działalność wpisaną do CEIDG w innym zakresie niż ZE/GO i ubiega się o dotację na start ZE/GO?

W zakresach start ZE oraz start GO, warunkiem dodatkowym wypłaty pomocy jest dokonanie zgłoszenia do CEIDG przez beneficjenta. Nie wyklucza to sytuacji, w której beneficjent prowadzi już inną działalność gospodarczą wpisaną do CEIDG, ale w zakresie odmiennym niż ten związany z ZE lub GO. W takim przypadku, beneficjent zobowiązany jest do zgłoszenia dodatkowego zakresu działalności w CEIDG poprzez aktualizację kodów PKD, w ramach których będzie prowadzona działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia ZE lub GO.


Pytanie 11. Start ZE – operacja uzyskała pozytywną rekomendację właściwego terytorialnie przedstawiciela ODR – wojewódzkiego koordynatora OSZE pod kątem spójności z standardami OSZE – jak ta rekomendacja powinna wyglądać, czy będzie jakaś standaryzacja w tym zakresie?

Wytyczne szczegółowe (1) nie nakładają żadnych szczególnych wymagań w tym zakresie. Instytucją odpowiedzialną za koordynowanie Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych jest Centrum Doradztwa Rolniczego (CDR) w Brwinowie Oddział w Krakowie. W związku z tym wszelkie pytania dotyczące OSZE, jej zasad funkcjonowania lub współpracy należy kierować bezpośrednio do CDR w Brwinowie Odział w Krakowie.